Page 94 - Forsvarets Forum nr. 3 / 2023

SOLDATLIV
leairras, gos oalle oÀÀa soahteveahka lea, ja lohká olusat sis geat leat bálvalusas dáppe eai leat goassege ovdal leamaÊan Finnmárkkus. Sii eai dovdda guovllu eaige báikkálaÊ dilálaÊvuoÀaid.
Oahpahus sápmelaÊÊaid birra lea okta ulbmil joÀi- headdjiin boktit sáhkkiivuoÀa soalddáhiid gaskkas.
– Seammás mii háliidit nannet oppalaÊ áddejumi sápmelaÊÊaid birra ja man deaoalaÊ gulahallan báikkálaÊ servodaga ja Suodjalusa gaskka lea, lohká son.
– Mii diehtit maid ahte norgga servodagas lea oppa- laÊÊat ollu cielaheapmi sámi nuoraid vuostá, muhto doaivut ahte dát oahpahus sáhttá leat mielde easta- deame dán, buoret áddejumi ja viidát máhtu bokte, Êilge Qviller.
Son lasiha ahte kommándo- ja gulahallangiella mii adno Suodjalusas lea dárogiella dahje e%gelasgiella, muhto ahte hupmat sámegiela beaivválaÊ dilis dahje oahpahusa oktavuoÀas ipmirdan dihtii mii daddjojuvvo, mii lea ja galgá leat dohkkehuvvon.
– MaÀi eambbosiin mis leat báikkálaÊ máhttu, daÀi buoret Êaddá sihke beaivválaÊ bálvalussii ja dan bar- gogohÊÊumii mii mis lea: Suodjalit Finnmárkku ja Norgga. Nana áddejupmi dagaha ahte mii Êaddat buo- ret soalddáhat.
– Dat ahte Suodjalus bargá máhtu ja máhtu ovddide- miin sámi kultuvrra ja sámi báikegottiid birra, lea dán vuoÀul hui buorre, dadjá Dagfinn Høybråten, gii joÀihii DuohtavuoÀa- ja seanadankommiÊuvnna.
DUOĐALAŠ
Dat nammaduvvui guorahallat boasttuvuoÀa ja dáruiduhttima sápmelaÊÊaid, kvenaid ja meahccesuop- melaÊÊaid vuostá, ja geigii raporttas ovdal geasi.
Porsáŋggus leat ollu ráfáiduhtton kulturmuittut ja guovllut maidda soalddáhat galget doahttalit vánddardettiin meahcis. Sámegiel báikenamma sáhttá dávjá čilget buorebut makkár lea guovlu go dárogiel namma.
«Persovnnalaš muitalusat maid kommišuvdna
lea ožžon, čájehit ahte vealaheapmi, cielaheapmi
ja negatiiva miellaguottut leat lossa noađđin sidjiide geaidda dat čuohcá.»
Das ÊuoÊÊu ahte norgga álbmogis váilu ollu máhttu álgoálbmotjoavkku ja ieÊguÀet unnitlogu álbmogiid birra, muhtun muddui leat negatiiva miellaguottut, vealaheapmi ja stereotypiijat.
Son lea nu go má%ga eará soalddáha válljen bálvalit I%ggáÊguolbanis/Porsang- moenis earret eará vai beassá vásihit Dav- vi-Norgga vuosttaÊ geardde.
Høybråten cealká ahte oÀÀaset iskkademiid mielde oaidnit ahte váldoálbmogis dál lea oppalaÊÊat positiiva dahje neutrála miellaguoddu sápmelaÊÊaide ja sámi kul- tuvrii, muhto liikká lea vealaheapmi ieÊguÀetge dásis.
- Jur ovdal go mun bohten de lohken veaháÊ sámi kultuvrra birra ja Suodja- lusa ja sápmelaÊÊaid ovttasbarggu birra, muhto háliidin ieÊ oahpásnuvvat kultu- vrrain. In mun háliidan oaÊÊut dieÀuid duÊÊe dan bokte mii lea mediain, Êilge Gulvik.
– PersovnnalaÊ muitalusat maid kommiÊuvdna lea háhkan, Êájehit ahte vealaheapmi, cielaheapmi ja nega- tiiva miellaguottut leat lossa noaÀÀin sidjiide geaidda dat Êuohcá. VáilevaÊ máhttu sihke vuoigatvuoÀaid, giela ja kultuvrra birra lea duoÀalaÊ servodatváttisvuohta, Êujuha son.
Martin Hennie, gii ii leat goassege ovdal leamaÊ Finnmárkkus, gal baicce oaivvilda ahte otnáÊ oahpahus lei menddo oanehaÊ.
Son Êilge ahte sámi kultuvrra badjelgeahÊÊanvuohta lei oassin aktiivvalaÊ dáruiduhttinpolitihkas, ja ahte dál lea áibbas dárbbaÊlaÊ ovddidit doaibmabijuid maiguin ovddidit soabadeami, máhtu ja dieÀuid sámiid birra.
– SáhtáÊin smiehttat ovtta vel oahpa- hallama, lohká son.
Êálgovistti kinosálas loahpahuvvo dássái vuosttaÊ his- torjjálaÊ sámi oahpahus.
Son geahÊÊá kinolatnjii mii dál lea guorus, ja geahÊasta joÀiheaddji Bec- ken:in gii ain Êohkká lávddis.
«REALITY-CHECK»
Nuoraid gaskkas geaiguin Suodjalusa forum ságas- tallá, muitalit má%ggas ahte sii leat hirpmástuvvan man unnán sii duoÀaid dihte sámiid birra.
- Dahje ii fal, go smiehtastan, de mun háliidivÊÊen dán olles vahku, loahpaha Hennie.
– Dát oahppu Êattai muhtun láhkai "reality-check" munnje. Mii vásiheimmet dakkár máhtolaÊvuoÀa maid in oba diehtán ge ahte gávdno, muitala Vilde Gulvik.